Iedere tuin een ander klimaat: over microklimaat en de beste planten voor vlinders

Als de regen voorbij is en de zon weer schijnt: vlinders tellen! Komend weekend: 5, 6 en 7 augustus. In  ‘Buiten is het groen’ beschrijft Henk Gerritsen het succes van zijn vlindertuin. Vooral te danken aan de al aanwezige struiken en bomen achter de vaste plantenborder én de ligging op het zuiden. Ook concludeert hij dat door al deze omstandigheden de beplanting niet zomaar naar iedere tuin te kopiëren is ook al heb je dezelfde grondsoort. Het microklimaat in iedere tuin beïnvloedt in grote mate het succes of juist het mislukken van de beplanting  en het aantal bijbehorende bezoekers.

Dropplant in de her- herkansing

Mooie plaatjes in tuinboeken en tijdschriften kunnen een valkuil voor iedere tuinier zijn. Verliefd worden op een plant die het in je tuin niet wil of kan doen. Afgelopen jaren heb ik de dropplant of Agastache een aantal keren uitgeprobeerd. Het is vreemd dat deze in mijn tuin alsmaar verdwijnt terwijl op dezelfde grondsoort 20 kilometer verderop de plant zich overal uitzaait. Zelfs de ‘het kan niet misgaan’ variant van een gerenommeerde kweker uit Friesland verdween.

Zoek de dropplant. De plant gaat op in de kleuren van de hortensia. Deze tuinvriendin heeft een tuin vol Agastache

Omdat ik opnieuw een paar uitzaailingen had gekregen, ging de plant wederom in de herkansing. De Agastache is niet alleen fraai om te zien maar is een echte vlinder en bijenlokker. In het najaar pikken vogeltjes het zaad eruit. Bij uitstek geschikt dus voor mijn natuurlijke, diervriendelijke tuin. En ik vind hem gewoon heel mooi. Ik draaide mijn duimen en hoopte dat op één van de nieuw gekozen plekken het microklimaat in mijn tuin de juiste is om een blijvertje te worden. Woekeren of uitzaaien? Geen bezwaar! Helaas, terwijl ik in de tuin van Albert Tielens hemelsbreed 1000 m verderop min of meer struikel over de dropplanten, uitgezaaid in de voegen van de stenen, zijn die van mij wederom verdwenen. Of wacht, een zaailing tegen de muur beschut en in een voeg lijkt verdacht veel op een dropplant, zou het?

Klimaatzones in je tuin

Met de open ligging van mijn tuin richting de zuidwestenwind kan ik niet alles planten wat ik wil. De wind zorgt ervoor dat planten tegen een stootje moeten kunnen, maar het is ook echt vaak koeler dan aan de voorkant van het huis beschut in de straat, alleen juist weer niet als er in de winter een koude noordoosten wind staat. De Datura staat dit jaar voor het eerst in de voortuin in een pot: warmer en vooral minder wind. Ik kan zo alleen niet van de geur genieten ’s avonds.

De klokken van Datura tussen de hortensia’s in de voortuin. Exotische kuipplant met avondgeur.

Het resultaat mag er zijn. Realiseer je dan ook dat het planten van een boom, struik, of haag er direct voor zorgt dat de omstandigheden op die plek in je tuin veranderen. Om mijn zuidborder  (ideaal voor vlinderplanten) optimaal te benutten heb ik een  schaduw gevende conifeer laten verwijderen. Iedere tuin heeft zijn eigen, unieke klimaatzones waar je het mee moet doen. Ook de omringende bebouwing kan van invloed zijn op het klimaat in jouw tuin.

Alpenbewoners weten niet beter: terwijl de zon schijnt in het ene dal, sneeuwt het 5 km verderop in een ander dal. We verbleven eens in een dal waar het windstil kan zijn terwijl het boven op de berg stormt. Een verwoestende storm werd hier ervaren als een bries. Geknakte bomen bij de uitgang van het dal, terwijl achterin de bomen bijna niet bewogen hadden. Een rotsblok op een pad heeft al invloed op de omringende vegetatie. Bijzonder boeiend om flora en fauna waar te nemen hoog in de bergen. Terwijl we tussen sneeuw en ijs op weg waren naar een bergtop boven de 4000 in de Zwitserse Alpen op een hele warme zomerdag fladderde er een vlinder over de gletscher.  Daar waar je het niet verwacht.

Favoriete planten voor vlinders

Terug naar de vlindertuin van Henk Gerritsen. Komend weekend mag je weer vlinders tellen in je tuin. De weersvoorspellingen zien er goed uit, op een dag als vandaag met aanhoudende regen ben je snel klaar met tellen. Terwijl de hommels verkleumd in de bloemen hangen, zo goed mogelijk schuilend tegen de regen, is er geen vlinder te zien. Zij verstoppen zich beter. Vlinders herken je met bijbehorende zoekkaart

De vlinderstruik is bijna een cliché als het gaat om vlinderfoto’s. Iedereen weet wel inmiddels dat je daar vlinders op kan aantreffen. Op de website van de vlinderstichting vind je een plantenlijstje op kleur, aan te planten voor vlinders. Maar ook de 10 allerbeste planten voor het hele jaar door. Want spreiding is belangrijk! Ook uitleg over de waardplanten natuurlijk, de waarde van brandnetels dringt inmiddels door, maar sommige vlinders hebben daar niets aan en zijn afhankelijk van andere planten. Het koolwitje heeft bijvoorbeeld koolsoorten nodig. Ik zit nu met een vreselijk dilemma: ga ik voor broccoli op mijn bord of laat ik de planten voor de witjesrupsen, die ook nog op de koolrabi zich rond knagen?

Look-zonder-look heeft zich spontaan in mijn tuin gevestigd en mag vanwege de oranje tipjes en het klein geaderde witje blijven. Bestudeer naast de waardplanten het simpele stappenplan op de website van de Vlinderstichting voor een vlindervriendelijke tuin: wie onder de vlinderstruik alles netjes aan harkt, doet de vlinders toch geen plezier. Planten in de zon en met diversiteit in hoogte. Mijn vijf topfavorieten uit het vaste plantenlijstje op kleur aanwezig in mijn eigen tuin:

watermunt in bloei in de vijver

In de categorie blauw: watermunt! Al kan de plant ook op het lijstje lila. Ook als je een vijver aanlegt, kun je rekening houden met vlinders door watermunt een plekje te geven in het ondiepe gedeelte. Het is een notoire woekeraar, dus voor een hele kleine vijver niet geschikt.

In de categorie geel: struik klimop of gewone klimop die door mag groeien en dan gaat bloeien! Echt geel kan je deze bloeiwijze niet noemen. De klimop staat op de lijst van de beste 10 vlinderplanten het hele seizoen door. Wie geen ruimte heeft om de gewone klimop in bloei te laten komen op een hoogte van zo’n 2-3 m, kan kiezen voor de struikklimop, deze uit zichzelf enigszins bol groeiende struik is niets anders dan de volwassen vorm van de klimop. Maar oh wat doe je een hoop dieren een plezier met het aanplanten van deze kanjer. In oktober/november is de struik in bloei en trekt het talloze insecten aan waar onder vlinders, maar ook zweefvliegen, bijen, vliegjes, et cetera. Zijn warrige, wintergroene takkenstelsel is een uitstekende schuilplaats voor kleine vogeltjes. En natuurlijk tref je er ook spinnetjes in aan. Tot slot vormt de struik een geweldige wintervoorraad voor bes etende vogels als bijvoorbeeld de merel. Tot en met maart eten ze de zwarte bessen. En wie graag boeketten uit de tuin plukt: planten die struik, geweldig in een boeket!

In de categorie wit: prunus. Struiken en bomen leveren een berg bloemen op. Benut de hoogte in je tuin. Vlinders, maar ook hommels zoeken het graag hogerop!

botanische tekening van eind 19e eeuw: malva moschata

In de categorie roze/rood/paars is het aanbod enorm, ook op de lijst van de Vlinderstichting, moeilijk kiezen dus. Mijn zonneborder bevat dan ook veel roze en paars. Mijn keuze valt op malva moschata of muskuskaasjeskruid. Inheems, lang en rijkbloeiend in wit/roze.  Ook weer fijn in de vaas! Uit dezelfde categorie:

In de tuinen van Piet Oudolf te Hummelo veel Eupatorium/Koninginnekruid (bolvorm achterin), in fraaie combinaties.

Koninginnekruid tot slot. Echte vlinderplant, zowel de wilde vorm, spontaan gevestigd in mijn tuin als de gecultiveerde vorm, met haar grote schermen, die ook als herfstsilhouet de moeite waard zijn.

Zelfs uitgebloeid strijkt een vlinder graag neer op Koninginnekruid, mooi silhouet in de herfst.

Veel vlinderplezier en met je vlinderplanten verwen je ook direct een hoop andere insecten.

Ga direct terug naar home of lees meer over de Prionatuinen van wijlen Henk Gerritsen