Een heldere vijver; hoe doe je dat?
Een vijver is pas mooi als deze kraakhelder is. Dan kun je intens gelukkig zijn als je er in kijkt, zo mooi. Een vijver in je tuin, betekent leven in de tuin. Je tuin wordt aantrekkelijk voor heel veel dieren. Maar hoe krijg je een biologisch evenwicht zonder dure filters en allerlei poedertjes die niet goed zijn voor het milieu voor elkaar? Tien jaar geleden had ik je het antwoord niet kunnen geven. In mijn vorige tuinen was er nooit een vijver geweest. Wel een borrelsteen, vlak bij het raam en dat vond ik eerlijk gezegd ook heel leuk. Toen kochten we een tuin in het zuiden van het land, met een huis erbij. Ja, daar verdenkt mijn schoonvader mij van. Dat ik eerst de tuin uitzoek en dan het huis.
Een tuin met een huis en twee vijvers
Om eerlijk te zeggen kan ik hem niet helemaal ongelijk geven. Maar goed, terug naar die tuin. In die tuin troffen we twee vijvers aan. Een kleinere vlak bij het huis, niervormig en één achterin de tuin van zo’n vier bij vijf. De kleine kraakhelder, maar volledig dicht gegroeid met een waterlelie, de ander alles behalve helder. Nu had ik jarenlang bij mijn buren in Woerden in een groene soep gestaard met vissen erin. Maar daar kan ik de lol niet echt van inzien. Dus de situatie moest veranderen.
De belangrijkste tips voor een heldere vijver:
Achter de vijver lag een groot gat. Daar had een groot filtersysteem gestaan van de vorige eigenaar. Ik was er al snel uit. Dat gat zou leeg blijven, mijn vijver moest een biologisch evenwicht krijgen, zonder dure toeters en bellen en chemische middeltjes. Dat betekende een vijverstudie. Verschillende boeken heb ik geraadpleegd, op internet me ingelezen en al gauw had ik een aantal belangrijke aanbevelingen verzameld:
- De verhoudingen van diep en ondiep zijn belangrijk. Het grootste gedeelte moet diep zijn (minimaal 80 cm, zo’n 70%). Helaas, daar hadden we direct een probleem te pakken. De verhoudingen waren niet goed. Meer ondiep dan diep. De diepte is ook nodig om kikkers, padden en vissen te kunnen laten overwinteren.
- Beperk het aantal vissen en het soort vissen in de vijver. Goudwindes prima, goudvissen liever niet. Alweer een probleem. We ontdekten grote aantallen goudvissen. De jongens kregen hengels en vissen maar. Wie maar wilde, kreeg goudvissen en we hadden ook nog een grote aquariumbak, daar gingen er zeven in.
- De vijver moet niet de gehele dag zon hebben. Probleem numero drie. De vijver had de hele dag zon. Aanplant eromheen moest de oplossing bieden, schaduw brengen. Een waterlelie zat er al in. Ook belangrijk voor schaduw.
- De juiste waterplanten erin. Aangevuld met randbeplanting. Met name zuurstofplanten zijn heel belangrijk. Tja, behalve de waterlelie was er niet goed te zien wat zich überhaupt aan planten in de vijver bevond. Zichtbare zuurstofplant was in ieder geval aarveder.
- Lichte beweging in het water. Een zuurstofbol of een licht pompje. Nou dat was het gemakkelijkste onderdeel.
Toch veranderde er niet zoveel. Een paar weken beter, dan weer slechter. Maar het droomwater hadden we nog steeds niet. Ik had inmiddels een licht biologische filtertje aangeschaft, maar kon de binnenkant blijven uitspoelen van de algen.
Bruine kikkers in de vijver, verzameld in de al gelegde kikkerdril, er kwam nog meer bij. Naaldkruid kan volledig onder water gebruikt worden en als oeverplant. De kikkers houden ervan. Ze liggen er in en zetten vaak de dril af op naaldkruid.
Een radicale beslissing was noodzakelijk. Alles eruit en opnieuw beginnen. Binnen de bestaande contouren. Verder uitdiepen zou beter zijn maar betekenen, dat we echt aan een grote verbouwing zouden moeten beginnen. Dat wilden we niet. Zo gezegd, zo gedaan… Bruikbare waterplanten hebben we opgeslagen in een bad. De bodem leek vol te liggen met door de vorige eigenaar erin geworpen koolstofzakken. Conclusie was duidelijk, ondanks zijn enorme filterinstallatie had hij geen biologisch evenwicht bereikt.
Shubunkin, goed alternatief voor in een biologische vijver in plaats van de woelende goudvis
Zuurstofplanten: glanzend fonteinkruid en hoornblad
Ik kreeg bij aanschaf van waterplanten via Mp een goed advies: koop vooral hoornblad en glanzend fonteinkruid, dat zijn de allerbelangrijkste. Aangevuld met naaldkruid, de waterlelie en gele lis gingen we opnieuw van start. Geen vissen tot de vijver drie maanden oud is. Ik kreeg nog een advies: zolang er geen schaduw genoeg is en de zuurstofplanten nog niet goed aan de groei: plaats een parasol boven het water. Dat heb ik dus braaf gedaan. Vanaf dat moment is het tij gekeerd. Er ontstond een heldere vijver. Een zuurstofpompje blaast belletjes, de pomp brengt af en toe op warme dagen wat beweging in het water. De viskeuze was simpel: goudwindes en shubunkins gingen erin. De laatste hebben mooie kleurtjes en zwemmen ook veel aan de oppervlakte met de windes mee en heel belangrijk, ze woelen niet. Windes, in eerste instantie werden ze bij ons oneerbiedig peentjes genoemd, zijn de ideale vissen voor een biologische vijver. Ze zwemmen veel aan de oppervlakte en zijn snel, zodat een reiger ze nauwelijks te pakken krijgt. De vissen krijgen nooit voer. Dat geeft snel problemen met het water en een gezonde vijver heeft het niet nodig, voeding zat.
De buurman gaf de tip om snelgroeiende oeverplanten zoals de parapluplant en de gele lis regelmatig kort te knippen en zonder aarde in de vijver te zetten. Dat zal ook zeker bijdragen… want dat ben ik ook gaan doen. De kale wortels nemen teveel aan voeding op uit het water.
Gezien op tuinbezoek: prachtige heldere vijver…
Biologisch evenwicht in twee vijvers zonder hulpmiddelen
Afgelopen zomer was het absolute hoogtepunt: kraakhelder zonder enige hulp. De pomp is uitgebleven. Er is dan niets mooiers dan in de buurt van het water zitten. Het geeft een groot gevoel van rust. En het geluid van onelegant plonzende kikkers is prachtig. Die kleine schooiers gaan met veel geluid te water. Een vijver geeft veel extra leven. Ik kan het je echt aanbevelen. Maar maak je zelf het wel wat gemakkelijker, door gelijk goede verhoudingen en een plek met wat natuurlijke schaduw te kiezen. De grootte van de vijver doet er niet toe. Een kleine vijver op de juiste plek en met de juiste verhoudingen kan gemakkelijk kraakhelder blijven.
Blik in de kleine vijver.
Vijverboek Ada Hofman
In Gramsbergen kun je sinds 1987 de vijvertuinen van Ada Hofman bezoeken. Zo’n vijftig vijvers rondom drie grote natuurlijke folieloze vijvers, die zijn uitgegraven en uit grondwater bestaan. Aan haar vijverboek heb ik het meest gehad. Zij legt uit hoe je een biologisch evenwicht kan bereiken door de juiste beplanting: zuurstofplanten en aanleg. Ook is haar standpunt dat het meten van ph waardes, etc. waar tuincentra je graag voor laten betalen geen nut heeft. Je ogen vertellen genoeg: het is helder of niet. De moeite waard om te gaan kijken. Handig boek als je zelf een vijver hebt en zonder hulpmiddelen helder wil krijgen of een vijver gaat aanleggen. Meer lezen over het belang van een diervriendelijke tuin? Lees mijn blogbericht https://www.groenjournalistiek.nl/diervriendelijk/ Meer lezen over vijvers? Lees ook het vervolg Een heldere vijver deel2 Of het artikel over zwemvijvers of ga direct terug naar home.
Vijverboek Ada Hofman, echt wel een soort bijbel voor de biologische vijver.
https://www.facebook.com/Groenjournalistiek Volg me op facebook, voor meer tips en foto’s.
Meer dan 100 likes op mijntuin.org waar mijn artikel ook verschenen is.
Een mooi verhaal over de heldere vijver. Ik KON het beamen: via een bezoek bij de vijvers van Ada Hofman kocht ik ergens glanzend fontijkruid. Het hielp. Tot de planten in de winter verslijmden. Nog drie jaar nieuw gekocht, maar dat is steeds zo’n klein plukje. Voor ik het goed en wel in de vijver had gezet was het door de goudwindes al opge(vr)eten. Veel geprobeerd, maar glanzend fontijnkruid in Zuid Holland bij mijn weten nergens te koop. Ook dichtbladig fontijnkruid niet. Wie helpt me aan een adres ervoor ? Jan
Hoi Janny, ik heb je gemaild. Hoop dat je snel weer glanzend fonteinkruid vindt, dat is echt dé zuurstofplant. In een kraakheldere rivier in Kroatie, heb ik de plant in grote hoeveelheden onder water gezien. Prachtig.
Mooi om te zien dat dit soort aanpassingen eigenlijk al voldoende zijn. Ik heb zelf aan deze pagina veel gehad: vijverhulp.nl/draadalgen Er viel bij mij bijvoorbeeld vrij veel blad in de vijver en ik had te veel vissen. Dat aangepast en het gaat al een stuk beter!
Hoi Gerard, inderdaad zijn teveel vissen snel een probleem. Ik sta op het punt om een baars in mijn vijver los te laten om teveel aan kleine visjes tegen te gaan. Het gaat een beetje te goed nu met mijn vissen. Een overgebleven goudvis is het probleem. Windes planten nauwelijks voort, helaas…
Hallo Ellen,
wat een interessant artikel over de vijver! Ik heb een vraag: bij mij thuis heb ik een grote vijver, zo’n 20jaar oud, met vijverfolie maar dat zal wel her en der poreus zijn geworden. De vijver is geschat zo’n 9kuub, best groot dus. Ik heb nog nooit gebaggerd maar er ligt toch wel wat slib en zooi op de bodem. Wat raadt jij aan? moet ik baggeren of ‘stofzuigen’ en wat doe ik met het slib wat er uitkomt? Het liefst laat ik de natuur haar gang gaan, maar is er misschien een middel dat het slib natuurlijk ‘oplost’ in het water zelf zodat het water er ook weer voeding van krijgt?
ik ben benieuwd naar je reactie!
vriendelijke groet, Jolette
Hoi Jolette, lastige vraag… is de vijver gewoon helder? Ik zal eens kijken of ik het antwoord ergens ga vinden. Nu sowieso nog niets doen, i.v.m. dieren die zich nu al onder in de vijver gevestigd kunnen hebben.
Hallo Ellen, dank voor je reactie. De vijver wordt gevuld met een pomp vanuit de sloot, dus ik zie het als een soort van slootvijver. De helderheid varieert, met de seizoenen, met het weer. Nooit volledig helder. De vijver is trouwens niet 9kuub maar 900kuub. Je zegt nu beter niets doen, wanneer is bagger verwijderen dan nog wel een goede periode, in maart/april? Dacht zelf het niet meer te baggeren met een net of emmer, maar met een soort van vijverstofzuiger, dan verstoor ik het water ook minder. Nou, ben benieuwd of je nog meer tips hebt. Ik hoor ze graag! groet!
Het verwijderen van bagger is een risico. Albert Tielens, vijverkenner, raadt het af. Het zou kunnen leiden tot een ‘lekke’ bodem waardoor het water wegzakt. De sliblaag kan de waterdichte bodem zijn. In Hoeven is hierdoor een schaatsvijver lek gemaakt. Nu staat er nauwelijks nog water in. Het feit dat je slootwater gebruikt kan ook invloed hebben op de helderheid…
Ik denk nog wel eens terug aan de tijd dat er nog geen internet was 🙂 Het lijkt wel of zelf een vijver aanleggen destijds onmogelijk was. Fijn om een mooi stappenplan te vinden, geen troebele vijver meer in onze tuin. Superinformatie Ellen!
Graag gedaan Selma! Internet is reuze handig, dat klopt, altijd informatie beschikbaar als je het nodig hebt.
Hallo Ellen,
Vorig jaar mailde ik je met de vraag of ik kon ‘baggeren’ in mijn vijver. Met dank nog voor de reacties. Dit jaar kwam er een plantje op in de vijver dat zich geweldig vermenigvuldigde. Ik denk dat het hoornblad is. Ik heb tussendoor wel wat weggehaald want het groeide als kool! Wat mij opviel is dat de vijver de hele zomer vrij helder is gebleven sinds dat plantje zich zo uitbreidde. Nu vroeg ik mij af of ik alles naar de bodem kan laten zakken of dat het slim is om toch nog vele hoornblad te verwijderen? doet het misschien in de winter ook nog wat in het water? Groet, Jolette
Hoornblad is echt een superplant voor een heldere vijver. Dat kan best weleens het verschil geweest zijn. In de winter overwintert het en vormt nieuwe knoppen. Het kan vast geen kwaad als je het wat uitdunt nu, want het kan inderdaad als kool groeien, maar het vormt ook een schuilplaats voor leven in je vijver. Niet teveel rommelen behalve ingevallen blad verwijderen, afstervende waterleliebladen en in de vijver vallend materiaal uit oeverplanten verwijderen is eigenlijk het devies nu. Je kunt dus ook tot het voorjaar wachten met het verwijderen van overtollig hoornblad. Groetjes, Ellen
‘Helder’ verhaal! Vaak zijn de problemen vervuiling en veel zon. Begin nooit met te weinig planten, deze zorgen ook voor de nodige schaduw. En zorg voor een goede vijverpomp die bij je vijver past en zorgt voir de nodige stroming.
Ik wilde dat mijn vijver weer goed was. Als ik goede waterplanten uit een andere vijver bij mij er in doe wordt het eerst licht van kleur en valt uit elkaar. Er ligt ook een drap op de planten die ze verstikt.
Het water heb ik laten testen en die was perfect.
Dag Dorret er zal iets anders aan de hand zijn…zo kan ik het niet beoordelen, wat die drap zou zijn en waarom je gezonde planten lijken te verslijmen… Perfect kan het water niet zijn als het zo op het oog mis gaat met je planten… maar zoals gezegd, moeilijk iets over te zeggen zonder beeld.
Ik heb mijn vijver, na deze jaren lang verwaarloosd te hebben, nu eindelijk aangepakt. Dat wil zeggen compleet schoongemaakt en opnieuw (met jouw tips) ingericht. Ik hoop er nu fijn van te kunnen genieten.
Dat hoop ik ook, het is al velen gelukt met de tips van Ada Hofman, die ik heb beschreven en zelf ook met succes heb toegepast.
Mijn vijver is ook niet meer zo helder als vorig jaar. Ik heb naar mijn idee een goed filtersysteem, maar ik merk dat de waterkwaliteit niet meer zo goed is. Ik ga kijken of ik het probleem met nieuwe waterplanten of een bewegingssysteem schoner kan maken en houden. Bedankt voor de informatie!
Hoi, hoe is het nu met je vijver? Verbeterd?
Groetjes, Ellen