Hundertwasser en de Groene Citadel van Maagdenburg

Landschaps-architect Winy Maas ( o.a. bekend van de Markthal Rotterdam) maakt furore in DWDD met zijn verhaal over de Groene dip;  gevels van gebouwen onzichtbaar door groen, vanwege de noodzaak om steden die miljoenen mensen gaan of al herbergen te vergroenen. Het is net of al die gebouwen in een emmer met planten zijn gedipt die vervolgens op en aan dat gebouw doorgroeien. Met als gevolg dat het klimaat tussen die steen- en betonmassa’s beter, gezonder én leefbaarder wordt. Waar heb ik dat eerder gehoord? Was Friedensreich Hundertwasser, geboren als Friedrich Stowasser,  zijn tijd vooruit? Want, zo zegt Hundertwasser:

Freie Natur muβ überall dort wachsen, wo Schnee und Regen hinfallen, wo im Winter alles Weiβ ist, muβ im Sommer alles Grün sein.

Was waagrecht unter blauem Himmel ist, gehört der Natur.

Straβen und Dächer sollen bewaldet werden. In der Stadt muβ man wieder Waldluft atmen können.

Das Verhältnis Mensch-Baum muβ religiöse  Ausmaβe annehmen.

Dann wird mann auch endlich den Satz verstehen:

Die gerade Linien ist gottlos.

Een man met een missie

De gebouwen van Hundertwasser zijn kleurrijk, apart en schilderachtig. Maar behelzen veel meer dan vorm alleen en zijn meer dan een kunstuiting. De in Wenen op 15 december 1928 geboren kunstenaar had een ecologische missie. Hij was voorvechter van een mens- en milieuvriendelijke bouwwijze.Zijn bouwwerken moesten een aangenaam leefklimaat hebben , een menselijke maat, en ook ruimte geven aan groene daken en bomen die uit ramen lijken te groeien. Hij vond dat iedere m2 die je aan de aarde onttrekt voor een bouwwerk, je aan die aarde terug moet geven door plek te maken voor groen van dezelfde oppervlakte op- en aan het gebouw. Precies wat Maas doet met het Depot voor het Boijmans Van Beuningen museum in het Museumpark in Rotterdam. Er verrijst daar een kunstopslagplek met een bos erop.

Een tussenstop in Maagdenburg

In een zomer op reis naar Berlijn maakten we een stop in het centrum van Maagdenburg, ooit Oost-Duitsland. 41 keer bombardeerden de geallieerden de stad in de Tweede Wereldoorlog. De laatste keer op 16 april 1945, de stad werd uiteindelijk compleet verwoest, ook de buitenwijken. In het centrum bleef alleen de Dom overeind. Kerken in de centra van de te bombarderen Duitse steden werden niet gespaard uit piëteit, maar waren voor de geallieerde vliegers een baken voor herkenning van het doelwit. Daarom bleef ook de Dom in Keulen gespaard. De herbouw van de stad kwam pas in de jaren ’50 op gang. De Russen kozen voor de kenmerkende goedkope Oostblokbouw.

Na de samenvoeging van de twee Duitslanden, de Wende, kwam de wens om iets te doen aan het grauwe centrum van Maagdenburg en werd een aantal flats in het centrum gesloopt om plaats te maken voor nieuwe gebouwen. Eén daarvan is de Grüne Zitadelle (Groene Citadel), een ontwerp van kunstenaar Hundertwasser. Woningen, een hotel, restaurants, kinderopvang en winkeltjes herbergt het markante gebouw. Na een aantal gebouwen van Hundertwasser in Wenen te hebben gezien, lieten we natuurlijk de mogelijkheid om in zo’n waanzinnig bouwwerk onze ogen te sluiten en tanden te poetsen niet voorbijgaan. In de gangen naar de hotelkamers klotst de vloer tegen de wanden op, in de badkamer geen tegel recht, hoekig organisch.

 

Een roze Grüne Zitadelle

Na het ontbijt sloten we aan voor een rondleiding. Een gids, met veel kennis van Hundertwasser en dit specifieke gebouw, nam ons mee voor een rondgang. Zo leerden we dat dit bouwwerk er niet zonder slag of stoot gekomen is. Hij wees ons onder andere op de peperdure gevels van het bankgebouw naast de Citadel. Zo’n typisch, nietszeggend ontwerp, dat blijkbaar ook nog heel veel geld heeft gekost door de zeer kostbare, marmeren gevelplaten. Verder verschenen er gebouwen met een barokke uitstraling.

Links een stukje gevel van het bankgebouw, rechtdoor blik op nieuwe, ‘oude’ gebouwen.

Vanzelfsprekend dat het ontwerp van Hundertwasser behoorlijk confronterend was voor mensen die dergelijke saaie gebouwen fraai vinden. “Oase voor de mensheid en de natuur in een zee van rationele huizen”, zo noemde Friedensreich Hundertwasser het ontwerp. Hij zou het gebouw nooit afzien. Hij stierf op 19 februari 2000 op de Atlantische oceaan aan boord van een schip. De bouw vond plaats van 2003 tot 2005. De ronde organische vormen en de verscheidenheid aan raamvormen zijn zeer kenmerkend voor het gebouw, net als de spiraalvorm van de grootste toren, typisch Hundertwasser signatuur. Hij verdedigde het “Fensterrecht”: “Men moet ophouden mensen in hokken te stoppen zoals kippen of konijnen. Iedere bewoner heeft het recht zover als zijn armen kunnen reiken uit zijn venster te leunen en op armlengte alles aan de gevel te veranderen wat hij wil. Zodat men van ver op de straat kan zien: daar woont een mens.” Tijdens de rondleiding werd dan ook aandacht aan de ramen besteed.

 

 

Boomzorg

Wie het gebouw van bovenaf bekijkt, mogelijk gemaakt door de maquette in de toeristenwinkel en filmpjes op Youtube, ziet hoe groen het is.

 

Een leuk filmpje over het gebouw met overzichten.

 

De appartementen die in het gebouw te huur zijn, zo vertelde onze gids, zijn voor iedereen bereikbaar. Je kunt je op een wachtlijst laten plaatsen en de huren vallen binnen wat wij zouden noemen sociale woningbouw. In het huurcontract is ‘boomzorg’ van een boom op je balkon (als je daarover beschikt) opgenomen. Een van de appartementen dient als modelwoning en kan alleen met een gids bezocht worden. Binnen vallen het licht en het groen buiten op, aangenaam wonen!

De groene citadel is een waar, ecologisch kunstwerk, waarin het aangenaam toeven is. Je hebt er wel opdrachtgevers voor nodig met lef, precies zoals ook Winy Maas opmerkt in De Wereld Draait Door, als Johnny de Mol vraagt waarom er niet allang meer van dit soort groene gebouwen zijn. Misschien was Hundertwasser zijn tijd wel ver vooruit, en hebben we simpelweg tientallen jaren stilgestaan in ons denken over bouwen en groen. Wellicht zagen we teveel de kleurrijke gebouwen van Hundertwasser en te weinig de basisgedachtes hierachter, over het waarom je zo zou moeten bouwen!

Nu de nood steeds hoger wordt, de steden steeds meer opwarmen, is de tijd misschien rijp, en krijgt Winy Maas de kans om veel meer gebouwen neer te zetten zoals die van Hundertwasser die al jaren binnen het fenomeen de Groene Dip passen. Maagdenburg mag trots zijn op dit gebouw, en de gedachten er achter. Een bewoonbaar, groen kunstwerk midden in de stad, waar het natuurlijk verval zijn gang mag gaan. Het is dan ook de enige trekpleister in de stad, en de belangrijkste reden voor toeristen om een bezoek te brengen aan het centrum.

Hundertwasser woonde 10 jaar op een boot, deze had hij Regentag genoemd. Regen is iets om dankbaar voor te zijn, vond hij (en ik ook)! Zonder water geen leven op aarde. Iedere regendrup is een kus uit de hemel.

Ga direct terug naar home voor nog meer artikelen of bekijk meer spectaculaire dronebeelden    van de Citadel