Zaden: verzamelen en zaaien in de herfst

Op de hoek van mijn keukentafel ligt een vreemde verzameling naast mijn bord met hutspot: zakjes zaad toegestuurd door een hobbytuinder, drogende, in zaad omgetoverde uitgebloeide bloemknoppen, en zakjes door mijzelf geoogst zaad. Ze houden me bezig, verzetten mijn gedachten; weg van de alles belemmerende gezondheidssituatie waar ik nu al bijna twee jaar onder lijdt: mijn twee frozenshoulders. Behalve fysiek zijn de gevolgen ook een mentale ‘meltdown’ waar ik jullie niet teveel mee wil lastigvallen. Tenslotte is er helaas niets aan te doen, te versnellen, niet door mij of jullie en niet door de medische wetenschap. Tijd is mijn beste vriend.

Zaden als levensbron

Proberen sombere gedachten stop te zetten is al wachtende het beste wat ik kan doen en de situatie zo goed mogelijk aanvaarden, om te gaan met mijn beperkingen, pijn en verdriet. Mindfulness heet dat, in het moment blijven. Niet teveel voor- en/of achteruit kijken. En daar komen de zaadjes de hoek om zeilen, piepkleine levenslijntjes zijn het, reddingsboeien waar ik me aan vastklamp. Waar leven is, is hoop! Ik verbaas me over de vormen, omvang en verscheidenheid.

Bloeiende Canna

zaadvorming van Canna’s

Dikke bruine knikkers, de zaden van mijn Canna bungelen decoratief aan de top van de plant en ik oogst na de eerste zichtbare scheuren in de hulzen. Nog nooit eerder had ik cannazaad, dus dat betekent informatie verzamelen over hoe en wat. Ik leer dat ik ze aan moet vijlen om ze te laten ontkiemen, maar dan wel op de juiste plek! Voorweken om de harde huid zachter te maken. Net als bij Lathyrus bijvoorbeeld! In aanvulling op mijn eerdere blogbericht over het zaaien van Lathyrus ben ik een experiment aangegaan met zaaien in september en overwinteren in een kasje. Tot nu toe ziet het er veelbelovend uit. Er staan al 15 plantjes te ontwikkelen.

Zaden knallen er bijna uit; de grote, zwarte zaden van Canna

In de natuur hebben dergelijke zaden geen haast, ze kunnen soms jaren wachten of zelfs decennia op ontkiemen. Er is zelfs zaad dat eeuwen goed blijft! Maar er is ook zaad dat zijn kiemkracht snel verliest, zakjes met te oud zaad leveren in dat geval geen planten meer. Akelei bijvoorbeeld. Tot op heden heb ik deze planten hun eigen werk laten doen. Maar nu had ik een toevalstreffer: lila akelei, een kruising van mijn roze, witte en blauwe varianten. Van deze plant heb ik bewust het zaad verzameld, alhoewel ik natuurlijk weer met nieuwe verrassingen geconfronteerd kan worden. Ook van een door mij onlangs aangeschafte variant, Black Barlow heb ik het zaad verzameld. Het lilazaad onderging een koude behandeling in de ijskast, het Black Barlow zaad niet. Het verschil is nu al duidelijk. Van de lila zaden komen er nu een hoop op, kort achter elkaar. Black Barlow heeft er pas één opgeleverd. Ik wacht natuurlijk rustig af want de winter is nog lang. Maar het experiment maakt wel duidelijk, hoe je zelf de natuur kan foppen.

Nog zo’n toevallige kruising, in dit geval van witte en blauwe akelei, heel subtiel

Zaailessen

Er valt over zaaien veel te leren! Warmtekiemers versus zaden die zoals akelei een koude periode nodig hebben. Langzaam, heel langzaam, onregelmatige en snelle ontkiemers, en ga zo maar door. Donker en lichtkiemers. Ik vraag me af hoe zaden bedekt raken als ze in de natuur gevallen zijn. Is afdekkend blad afdoende voor de donkerkiemers of moeten ze wachten tot ze door een beest bijvoorbeeld per toeval onder gewoeld worden of zorgt de wind voor een dun laagje zand ? Wij kunnen al zaaiend gemakkelijk rekening houden met dergelijke wensen. Alhoewel te veel aarde strooien op zaad een veel gemaakte fout is. Vermiculiet is in zo’n geval handig om te gebruiken. Of strooien met heel fijn vogelzand voor een superdun laagje. Zaden mogen doorgaans niet meer zand op zich krijgen dan ze dik zijn. Ga er maar aanstaan om dat zo dun mogelijk te doen. Superfijn is het zaad van siertabak. Bizar dat daar zo’n stevige plant uit kan komen.

Experimenteer er op los

Neus eens rond op de website van Gea van Bentem www.zaaisite.nl Je vindt hier een schat aan informatie over zaaien! Maar experimenteren is ook gewoon leuk. De zaden van een exotische vrucht in de grond stoppen en kijken wat er gebeurt. Waarom niet? Tuinvrienden uit Oudenbosch zijn erin gespecialiseerd, alles wat ze kunnen vinden op vakantie aan zaden krijgt thuis de kans te ontkiemen. Het levert al veel bijzonderheden in de tuin op. Die soms ook nog eens in bloei gaan in ons zachte West-Brabantse klimaat.

Het fijne aan de zaden op de hoek van mijn tafel is dat ze zorgen voor dagdromen over volmaakt rechtopstaande blauwe riddersporen wiegend in de zomerzon bijvoorbeeld. Er zijn immers twee tuinen: de werkelijkheid waar je de strijd aangaat met afgeknabbelde plantjes en die in je hoofd waar alles vloeiend in elkaar overloopt en droomplanten hun beloftes waarmaken. Soms benaderen ze elkaar, ultiem geluk.

De bijzondere bloemen van middaggoud: oftewel Gazania uit Zuid-Afrika

Experimenteren met onbekend zaad

Het is sowieso erg leuk om te experimenteren met onbekende planten. Met succes zaaide ik dit jaar zaden in de vorm van kleine gele banaantjes: Gazania oftewel middaggoud. De bloemen openen zich in de loop van de ochtend, mits de zon schijnt en sluiten zich aan het eind van de middag, vandaar de naam. Alle zaadjes kwamen op, de plantjes deden het wonderwel, de bloemen zijn betoverend en aantrekkelijk voor bijen. Afkomstig uit Zuid-Afrika, met een beetje geluk houdt je ze over, afhankelijk van het verloop van de winter. Het zijn eigenlijk vaste planten, die matig winterhard zijn. Vandaag drie november bevinden er zich nog steeds bloemen en bloemknoppen aan de plantjes. Maar wat ik weer niet begrijp is waarom deze pluisjes als zaad voortbrengen. Waar zijn die gele banaantjes gebleven? Online lees ik dat met een beetje geluk de plant in volle grond zich vanzelf voortplant, dat is natuurlijk het aller gemakkelijkste.

Oogsttijd van zaad

Sommige planten maken het gemakkelijk het juiste moment van zaad oogsten te zien. De zaaddoos is duidelijk droog en springt bijna open. Zaden zijn rijp. Vaak is dat minder duidelijk en is het vissen naar zaden. De uitgebloeide bloemknoppen van dahlia’s bijvoorbeeld zijn minder herkenbaar als zaaddragers. Goed laten drogen binnen alvorens je oogst, is sowieso gewenst. De zaden van dahlia en cosmea zijn dan uiteindelijk herkenbaar te vinden tussen de voormalige meeldraden van de bloem. Ook deze info vind je op www.zaaisite.nl

De piepkleine slaapmutjes, herkenbaar aan het grijsgroen.

Ik heb in oktober ook nog veldsla gezaaid in de fijne moestuingrond van HelzaHobbyzaden, inmiddels al piepkleine plantjes. Het doodt voor mij het langzame tikken van de klok: kijken of er al wat opkomt, een dagelijks rondje door de tuin. Eenjarigen als Nigella/Juffertje in het Groen, bolderik en slaapmutsjes bijvoorbeeld kun je heel goed nu al zaaien. Maar vooral voor veel vaste planten is de tijd nu beter. Op groei.nl vind je een hele lijst van koudekiemers. Door zelf te zaaien, leer je ook steeds beter de kleine kiemplantjes te herkennen. Handig om zaailingen in je tuin te determineren.

Oktober en november zijn uitstekend voor planten, verplanten, bollen planten en zaaien! Je kunt in een keer een heel stuk border opnieuw vormgeven. En ach het gaat niet alleen om het eindresultaat, het is ook een heerlijk tijdverdrijf wat je veel leert over de natuur. Alleen al het feit dat zoveel zaadjes hun eigen gebruiksaanwijzing hebben. En als het lukt, voelt het bijna als een bijzondere prestatie van jezelf.

Lees ook mijn blogbericht over taal en zaad, of ga direct terug naar home