De kunst van het zaaien, zaaimethodes van planten in het nieuws

Australië, een inwoner van het stadje Wangaratta staat sip kijkend op zijn terras: stoelen en tafel zijn verdwenen onder een dikke laag flinterdunne plantenresten. “Ergens moet ook nog een plant staan”, zegt de bewoner. Veel Nederlandse media berichten erover. De koppen zijn niet mis: ’plant slokt dorp op’, schrijft De Telegraaf. Je ziet Doornroosje-achtige taferelen voor je, waar een roos zijn takken en doornen uitspreidt en zo van het kasteel een onneembare vesting maakt. De uitleg in de nieuwsitems is beroerd. Dat gebeurt vaker als het om planten gaat. Uiteindelijk weet je alleen dat het iets met droogte te maken heeft, en dat het om tuimelkruid zou gaan. Wie, wat, wanneer, waar en waarom, en als het effe kan ook nog hoe? Dat zijn de vragen die een journalist zou moeten beantwoorden. Duiden heet dat. Ik bleef achter met een hoop vragen; wat is er daar aan de hand in Australië? Allereerst blijkt tuimelkruid een verzamelwoord voor planten die het zelfde verspreidingsgedrag vertonen, het gaat hier dus niet om een plant die tuimelkruid heet. De plant bovenop de foto is veel steviger van structuur dan wat er tegen de ramen in Australië verscheen:

Foto op facebook van Jason Magee

Een bijzondere manier van zaad verspreiden

Het bovengrondse gedeelte van een plant, maakt zich los van de wortels als hij volgroeid en droog is en tuimelt weg met de wind. Al tuimelend strooit hij zijn zaden of sporen in de rondte. Dit gedrag komt logisch gesproken vooral voor bij woestijn- en steppeplanten. Het moet immers erg droog zijn om een dergelijke manier van zaden verspreiden mogelijk te maken. Tuimelende planten ken je uit de beelden van Amerikaanse westerns, als symbool voor een verlaten dorp.  de revolverheld trekt zijn pistool omgeven door stof en tuimelende plantenresten. In Wangaratta ging het dus ook om zo’n soort plant. Door de aanhoudende droogte kwam het tot tuimelen. Anders blijft de plant door regen op zijn plek. Deze planten horen eigenlijk niet thuis in Australië maar zijn er ooit geïmporteerd, per ongeluk, door de reizende en vervoerende mens. In landen als Amerika en Australië gaan dit soort planten samen met akkerland. Mogelijk zijn ze daar ook zo gekomen uit Azië, meereizend met graan.

Brandgevaar

De nieuwsitems focussen vooral op de ergernis van mensen vanwege het ongemak en het brandgevaar. Op geen enkele manier leert de kijker of lezer iets over plantengedrag. Gemiste kansen, zoals zo vaak. Het is een bijzondere, aangepaste vorm van zaadverspreiding, die wij in Nederland niet kennen. Het is  er bij ons niet droog genoeg voor. Een vermelding dáárvan blijft ook achterwege; wij zullen er geen ’last’ van krijgen. Zijn deze planten lastig voor boeren? Jazeker. Als echte woestijnplanten zijn ze in staat als het regent enorme hoeveelheden water op te nemen uit de bodem, en zulke planten wil je natuurlijk niet laten concurreren met jouw aanplant.

De  wijze waarop planten zaden verspreiden, is bijzonder ingenieus. Zo zijn er planten die hun zaden weg kunnen schieten en planten die hun zaden voorzien van een klein pluisje zoals de zijdeplant maar ook de paardenbloem natuurlijk. De wind draagt het zaadje  en het kan door dit hulpmiddel een langere weg afleggen. Zaadjes die heel dicht bij de moederplant terechtkomen, zullen uiteindelijk gaan concurreren met  haar. Das niet handig natuurlijk. Nu de vaste planten langzaam weer terugkeren in je tuin, moet je extra bedacht zijn op de nieuwe zaailingen. Het levert soms hele leuke verrassingen op.

Winterse tuininspiratie en mierenbroodjes

Vorig jaar raakte ik enorm geïnspireerd in Ierland  door het bezoeken van de tuinen van Altamont om cyclamen in mijn tuin te planten. Ze combineren wonderbaarlijk mooi met sneeuwklokjes en  winteraconieten. Op de vrijgekomen plek  (na het verwijderen van een niet bloeiende Camelia) onder de Catalpa, is het ideaal toeven voor deze plant. Maar dat het zo’n succes zou zijn, had ik eerlijk gezegd niet verwacht vanwege de kalkbehoefte. Nadat de bloemen uitgebloeid  zijn, groeien de stengels spiraalvormig door en ongeveer in mei gaan de zaadbolletjes open. Cyclamen maken gebruik van mierenbroodjes. Dat wil zeggen dat de zaden voorzien zijn van een bolletje zoete stof, die erg aantrekkelijk is voor mieren om te verslepen  als voedsel naar hun huis. Op deze wijze worden de zaden veel verder van de moederplant versleept dan anders mogelijk zou zijn.

Nakomelingen

Ik was al super blij om te zien dat de knollen de zomermaanden overleefd hadden en  zag in december de eerst nog platliggende, fijne bloemetjes ontstaan. Nadat de eerste bloemen zich geopend hadden, vielen mij opeens de kleine, eironde blaadjes op die zich op zo’n 20 tot 30 cm van de planten openbaarden. Qua kleur volledig overeenkomend met de cyclamen. Zou het? Ik plaatste een foto in een tuingroep op Facebook, en al snel werd mijn vermoeden bevestigd: nakomelingen! Binnen een jaar,  dat is super. Het allermooiste was het bijbehorende advies: ‘ gefeliciteerd, met rust laten, niet pamperen. Als je dat echt wil, pas verplaatsen als ze een jaar of drie zijn’. Tja, dat is heerlijk, het beste resultaat door gewoon helemaal niks te doen. Nu natuurlijk afwachten welke kleuren er zich zullen openbaren. Cyclamen zijn niet de enige planten die zich van deze techniek bedienen, de boerenkrokus ook bijvoorbeeld. Het zijn vooral vroegbloeiende planten die mierenbroodjes produceren.

Cyclamen en sneeuwklokjes in mijn eigen tuin. Het wintergroen is van campanula.

Terug naar het nieuws. Ik hoop echt dat er ooit journalisten aangenomen worden, met meer kennis of ieder geval interesse in de natuur.  Zodat ze meer willen weten als dergelijke beelden uit Australië binnenkomen. Helaas kom ik bij ons op school ook maar zelden journalisten in de dop tegen met veel interesse voor natuur. Zolang planten vooral het nieuws halen als ze overlast lijken te bezorgen, in de weg staan of lastig zijn, zal de band tussen  de verstedelijkte mens en natuur verder verslechteren, terwijl we van top tot teen afhankelijk zijn van planten.

Tips: de cyclamen soort in mijn tuin is Coum. De bloeitijd loopt van ongeveer december tot en met maart. De zaden zijn doorgaans rijp in mei. Daarna verdwijnt de plant uit beeld. Omdat de knol zich iets omhoog werkt, is deze gebaat bij een dun laagje compost in het najaar. Mijn zandgrond is absoluut niet voorzien van kalk, maar  op de plek onder de boom wel humusrijk.  ik haal er namelijk nooit het blad weg voor de winter. Blijkbaar toch een goede situatie voor succes met cyclamen. Ze combineren erg mooi met sneeuwklokjes, winteraconieten en dwergirissen. Cyclamen hederifolium (Herfst cyclaam/Napolitaanse Cyclaam) bloeien in het najaar. Ook een goede optie voor in je tuin.

Super handige sites om je op weg te helpen met zaaien zijn: www.zaaisite.nl of www.seedaholic.com  De laatste wel in het Engels, voor als je het niet aan de natuur  wil overlaten. Bezig zijn met zaaien is erg leuk. Het ontwaren van het eerste   tere groen, doet je hart sneller kloppen. Wonderbaarlijk om te zien hoe snel zo’n klein plantje tot een grote, sterke plant kan uitgroeien.

Foto bovenaan tekst van tumbleweed: Bron: http://killzone.wikia.com