Zelf bladaarde maken, goud voor je tuin

“De dochter van een strontboer”, word ik wel eens liefkozend genoemd in huize Van der Peet. Een boer was mijn vader niet, handelaar in stront wel: koeienmest. Niet als korrels in zakken, maar vermengd met stro in kubieke meters. Meststof voor de zandgrond in Wassenaar en omgeving. Zijn werkkleding rook altijd naar aarde: of het nou tuinaarde, bemest of niet, potgrond, compost, stalmest of bladaarde (bladcompost) was. Ontbijt, middag- en avondeten, bijna zes dagen per week hing de lucht om hem heen aan tafel. Werkschoenen op de mat. Vertrouwd dus, de lucht van aarde in mijn neus.

Het nut van mulchen

In Woerden tuinierde ik 15 jaar op zware rivierklei, zeer vruchtbaar. Toevoegingen van compost en het laten liggen van blad waren vooral belangrijk om de grond wat losser te maken in de toplaag. Nu moet ik het doen met zand… ‘Planten op zandgrond zien er altijd minder gezond uit dan op klei’, lees ik in mijn groenblad… Aaai, dat is bemoedigende info, maar niet heus… De oplossing: planten kiezen die van zand houden (waaronder veel grijsbladigen), en een humuslaag kweken om vocht en voedingsstoffen vast te houden.

Een fraaie grijsbladige plant die het goed doet op het zand: Westerse bijvoet of Artemisia ludoviciana. Hier in het Arboretum Oudenbosch

Blad: goud voor de bodem

2015 is het jaar van de bodem, de boodschap dat onze grond belangrijk is, zal niet veel mensen bereikt hebben, ben ik bang. Blad wordt massaal opgeruimd en weggegooid in deze tijd van het jaar. Terwijl de vanzelfsprekende humuslaag in de natuur zo belangrijk is voor het bodemleven en de bescherming van planten in de winter. Maar met de verstening van de tuinen, maar liefst 40% van de Nederlandse tuinen is onlangs berekend, staan steeds meer mensen verder van hun bodem af. Als dochter van die strontboer zou ik ze willen zeggen, stop je handen in de aarde en snuif de lucht op. Van deze vruchtbare toplaag, hangt ons aller bestaan af… En je weet toch dat (koeien)poep als basisstof wordt gebruikt in de parfumindustrie?

Wat een goudgeel herfstblad heeft deze prachtige boom Tupelo. Kleur hangt af van grondsoort, kan dus ook oranje/rood verkleuren.

Stoppen met spitten

De kennis over grond neemt wel toe onder ons tuinliefhebbers. Veel tuiniers zijn inmiddels gestopt met het omspitten van aarde. Het maakt ons leven een stuk gemakkelijker nu we weten dat de bodem het best af is met zo weinig mogelijk verstoring. Als je dan ook nog de juiste planten kiest bij je bodem is je ‘tuinleven’ bedje gespreid. Gek genoeg wordt er door het gemiddelde tuintijdschrift nooit veel aandacht aan een grondsoort besteed als een plant beschreven wordt. De tuincentra vermelden dat al helemaal niet op hun potten. De bloeitijd, voorkeursplek zon of schaduw van de plant, dat is de informatie die je doorgaans krijgt. Oorzaak zo legt Ron den Dikken in een video uit: van regionaal aanbod naar landelijk aanbod. Vroeger kocht je planten die in de buurt en dus op jouw grond gekweekt waren. Nu worden heideplanten in kleigrondgebieden aangeboden.

Kwekerij De Morgen

Dirk de Winter zit al dertig jaar in het vak. Kwekerij De Morgen is houder van de Nationale Rodgersia collectie, maar nog veel belangrijker, Dirk gaat uit van biologische teelt en combineert planten op een ecologische manier met elkaar zodat er een natuurlijke plantgemeenschap ontstaat die minder onderhoud vergt. Hij schreef een boek om zijn kennis en ervaringen als ontwerper vast te leggen en door te geven: ‘Doorstappen’. In het boek spit hij grondzaken in combinatie met planten uit. Ook schrijft hij over de invloed die we uitoefenen op de natuur als we spitten, snoeien en bemesten. In onze eigen tuin maar ook in het groot.

Ingezakt blad van hosta, hier in het Arboretum Oudenbosch, prachtig plaatje…

Dirk zet je zo echt aan het nadenken. Hij gaat dieper in op de samenhang van stikstof, kalium en kalk. Ook zijn uitleg over vochtige en droge grond is interessant. Het is niet echt een boek voor tuiniers die hun tuin vooral zien als een verzameling mooie plaatjes. Ben je echt geïnteresseerd in wat je nou eigenlijk aan het doen bent en wil je een tuin die door de samenhang van de diverse planten en bodem in evenwicht is, en je minder werk hebt, dan is dit boek een echte aanrader.

Gebruik je eigen planten als groenbemesters

Een van Dirks tips; breng stoffen terug in je tuin van de planten die in je tuin groeien. Als je namelijk gebruik maakt van groenbemesting door mulchen bijvoorbeeld (afgevallen blad en afgestorven planten versnipperd op je bodem strooien tussen de planten) van je eigen planten, heb je de grootste kans dat je de juiste mix van voedingsstoffen toevoegt. (Mits je beplanting natuurlijk evenwichtig en in harmonie met je grond is uitgekozen.) Een bijkomend voordeel van mulchen is het creëren van een overwinteringsplaats voor grondhommels en de poppen van vlinders, zo schrijft Dirk de Winter. De indeling van zijn plantenlijst is ongebruikelijk: bos, open en bergachtig (en daarbij ook nog droog/vochtig). Maar zegt wel veel over de relatie van planten met de bodem. Als je een goed beeld van je eigen tuingrond en tuinstijl hebt, is het zo gemakkelijk zoeken naar de juiste planten. Een boek voor de liefhebber die ecologisch en evenwichtig wil tuinieren.

Bladaarde maken

Begin vandaag met het restmateriaal van planten en het afvallende blad in de borders te laten als je dat nog niet deed. Verzamel alleen het blad -dat massaal gevallen is na een kleurig verlopen herfst- dat op het gras ligt, op paden en op wintergroene planten. Daar moet het wél vanaf. Om er heerlijke bladaarde van te maken, kun je een aparte composthoop maken. De andere mogelijkheid is om het blad in plastic zakken te verzamelen, zorg dat het vochtig is, knoop de zak dicht en maak er een paar gaten in. Ik leg ze altijd onder struiken uit zicht en hergebruik o.a. de lege plastic zakken van de tien kilo konijnenvoerverpakkingen. Een tot twee jaar later heb je geweldige bladgrond, meestal met een flinke hoeveelheid wormen, die de zakken merkwaardig genoeg weten te vinden. Pas wel op met het blad van eiken dat looizuur bevat. Vermengd met ander blad gaat wel, alleen eikenblad is geen goed idee. Looizuur zorgt ervoor dat zaad moeilijker kiemt. Het blad van de Catalpa is vrij groot. De bladblazer kan naast heel veel herrie maken toch ook nuttig zijn. Het opgezogen blad is tijdens de reis verkleind.

Helaas kan ik je de geur niet doorgeven. Eigen gemaakte bladaarde heeft inderdaad iets weg van tabaksblad.

De grote Catalpabladeren raken versnipperd waardoor ze sneller verteren. De zak van vorig jaar die ik nu opende was al keurig omgezet tot een soort grove grond. Tabaksbladeren lees ik op de website van Kwekerij de Hessenhof in Ede. Ze hebben gelijk, daar heeft de aarde wel wat van weg. Bladaarde is voor hen de basis van de kwekerij schrijven ze. Je kunt het daar ook kopen. Tot slot een aantal van hun handige tips van wat je allemaal met je bladaarde kan doen:

* Plantgaten verbeteren. Meng de helft van het plantgat door met bladaarde.

* Mulchlaag. Een laagje van twee cm. zorgt voor een mooie rulle bovenlaag en zorgt dat er minder onkruid kiemt.

* Winterbescherming. Alle niet wintergroene vaste planten die niet geheel winterhard zijn profiteren van een 10 cm dikke laag. Planten als Agapanthus haal je zo gemakkelijk door de winter.

Aan het werk dus en opsnuiven de lucht van nat blad en aarde.

Het boek van Dirk de Winter ‘Doorstappen’ is verkrijgbaar bij de kwekerij en te bestellen via email. Afgehaald ligt de prijs net onder de 30 euro, met verzendkosten 34 euro. In het februarinummer 2016 van Groei&Bloei verschijnt een artikel van zes pagina’s op basis van Doorstappen.

Groei en Bloei heeft een filmpje geplaatst over bladaarde: ga daarvoor naar http://www.groei.nl/artikel/bladaardemaken

Direct terug naar home of lees meer over bodemleven