Ome Roel: een buxusbol op leeftijd

Het komt niet vaak voor dat een plant het acht uur journaal haalt. Vorige week lukte dat de Buxus. Vakantiegangers uit Brabant vonden hun buxussen volkomen kaalgevreten terug na drie weken. Schuldige: een exotisch mot waarvan de rupsen in hoog tempo buxushaagjes om zeep helpen. Terwijl er al flinke problemen zijn met buxussen als gevolg van schimmels. Ik dacht meteen aan de buxussen in mijn tuin, in het bijzonder aan mijn oudste bol: Ome Roel.

De Buxusbol van Ome Roel

Hij staat achter in de tuin, tegen het hek. Als de boer mest strooit, pikt hij zijn deeltje mee. En dat kun je zien. Hij is krachtig groen en wie in de bol kijkt, ziet ook daar volop groen blad. Het teken dat een buxus kerngezond is. En dat op zijn leeftijd, dit is al zijn vijfde tuin! Hij stond in de tuin van ome Roel, die eigenlijk mijn oudoom is. Deze ongetrouwde oom van mijn moeder fietste de oorlogshongerwinter vele kilometers op zoek naar eten onder andere voor het gezin van zijn zus en zwager, waar hij een keer per week mee at.

Ome Roel links en mijn opa rechts, ergens in de jaren dertig in Utrecht voor de Domtoren

Als mijn oma overlijdt, neemt mijn moeder de taak over. En zo schuift Ome Roel iedere donderdag bij ons aan tafel. Mijn moeder doet zijn was en mijn broer en ik lezen met rode oortjes zijn Nieuwe Revue of Panorama. Met Pasen pronkt er altijd een prachtig versierd paasei op de kast van Ome Roel. Hij is als een opa voor ons. Hij bekijkt met belangstelling onze rapporten. Als er kermis is, schuift hij ons vijf gulden toe. Als hij op een dag niet komt, gaat mijn broer kijken. Hij vindt ome Roel dood in de gang. Gestorven aan een geklapte aorta. We zijn verdrietig, aan tafel wordt hij gemist op donderdagen.

Een nieuwe tuin

Als mijn moeder zijn huis leegruimt, besluit ze ook de buxus uit de tuin te halen. Hij heeft dan al een mooi maatje, een echte bol. Wel een beetje afgeplat aan de achterkant na jaren tegen iets te hebben aangestaan. Tien jaar oud? Waarom ze de bol meenam, weet ik eigenlijk niet. Zag ze een plek in haar tuin, dat een rustpunt kon gebruiken? Mijn moeder tuinierde weelderig. Planten vechten om een plekje en verdringen elkaar. Iedere keer ging ze de strijd aan, ruimte creëeren, die weer volgroeit. Altijd een mooie tuin!

Drie tuinen verder

Feit is dat als ik voor het eerst een huis met een tuin heb, ze mij de bol aanbiedt. Hij heeft een paar jaartjes bij haar gestaan, maar ze gaat verhuizen. Ik ben blij met de bol. Onze eerste tuin is niet veel meer dan een grasveld met wat borders op zware rivierklei. Ruimte genoeg voor de tot Ome Roel omgedoopte buxusbol met zijn frisse groen. In eerste instantie vindt Ome Roel de dichte klei niet leuk, net als wij als we een schop in de grond proberen te zetten. Hij knart wat, afkomstig van het bollenzand, maar besluit toch de situatie te aanvaarden en te gaan groeien. Na een jaar of zeven wordt er verhuisd naar een groter huis met grotere tuin zo’n 300 meter verderop. Weer klei natuurlijk. Ome Roel verhuist mee in de kruiwagen. We kunnen hem toch niet achterlaten? Drie andere bollen vergezellen hem naar de grotere tuin. Midden in de winter weliswaar. Al in november zijn ze opgegraven en wachten in noodpotten op de verhuizing. Geen probleem. Ook zonder veel extra bescherming overleven ze de zachte winter, ze groeien, zijn gezond en…..

Weer verhuizen

moeten na acht jaar weer verhuizen. Met een konijn, cavia, twee jongens, planten en een berg stenen verlaten ze Woerden. Zijn er meer mensen die halve tuinen verhuizen? Volgens mijn man niet. Vrienden hebben het nu nog over de eerdere verhuizing binnen Woerden. Dachten ze klaar te zijn, huis leeg, konden ze de tuin nog in. Dit keer zorgen beresterke verhuizers voor de klus. De vrachtwagen rijdt volgestouwd moeizaam de Brienenoordbrug over en komt in het Brabantse Hoeven terecht. Zand!!!! Met ijzer erin… Ome Roel geeft het bijna op. Hij is nu toch al zo’n dertig jaar oud en dan moet hij wéér wennen aan een andere bodem. Ook de andere bollen hebben wat aanpassingsproblemen. Meer dan een jaar duurt deze situatie. Dan opeens is het zover. Ze hebben hun nieuwe habitat aanvaard. Hoera! Er verschijnt fris groen blad op de bollen. Ome Roel wordt mooier dan ooit.

Nog meer geredde bollen

Stiekem denk ik dat de boer zijn redding is geweest. Ik strooi nauwelijks mest, vergeet het eigenlijk gemakkelijk. Kalk krijgt hij mondjesmaat, al helemaal geen bijzondere buxusmeststoffen. Dankbaar maakt hij gebruik van wat de boer te ruim strooit. Hij snoept mee van het voer voor de peentjes, de spinazie en de boerenkool. En het smaakt. Zijn jongere vrienden redden het voorin ook zonder de mestgift van de boer. Jonger en veerkrachtiger. Ze krijgen gezelschap van drie Wassenaarse bollen. Een tikje verwaand misschien, maar ook zij moesten weg uit hun tuin. Even later arriveren er weer twintig. Deze bollen staan nog wat te knarren. Ze komen uit Roosendaal. Gratis, ze moesten weg voor nieuwe bestrating. Dankzij Marktplaats leven ze nog. Ik hoorde Ome Roel (inmiddels 40) fluisteren: “volhouden, het komt goed… nog even, dan ben je gewend. Dan kun je net als ik wel veertig worden. En nog veel ouder, hier mogen we voorlopig blijven staan. Er wordt niet meer verhuisd, de huizenmarkt is ingestort. Daar profiteren we van, geloof me maar…”

Fotograaf onbekend, bron facebook, fantasievolle toepassing buxus.

Een buxus van veertig is nog eigenlijk piepjong. In Nederland staat als oudst geregistreerd een buxusboom in een tuin  in Amby (gemeente Maastricht). Deze boom heeft een omtrek van 90 cm gemeten op 1,30 m hoogte. De hoogte is ongeveer 8 m (30 aug 2008, meetmethode onbekend, Han van Meegeren). De boom is aangeplant geweest omstreeks 1850 (± 10) en is bijgevolg ongeveer 165 jaar oud. Het kan nog ouder: een Buxus op het Place Pierre Corneille in Maucomble zou de respectabele leeftijd van zo’n 560 jaar hebben en aangeplant zijn omstreeks 1453. Hopelijk ontlopen ze alle aanslagen op hun gezondheid door schimmels en Aziatische motten.

Woerdense bollen verhuisden van klei naar zand.

Tip 1: In tegenstelling tot veel andere struiken kun je een buxus prima verplanten. Dat komt door zijn compacte wortelgestel. Hij gaat niet heel diep of heel ver de grond in. Wil je een buxus meeverhuizen, bereid de plant dan voor, door een paar weken van te voren ruim rondom af te steken. Op zijn nieuwe plek de grond los maken en verbeteren met kalk en compost. Vervolgens opletten of de plant genoeg water krijgt. Geef de buxus de tijd om te aarden. Veel planten reageren in eerste instantie met bladverkleuring, maar dat trekt bij. Dat kan wel maanden duren, soms wel een jaar. Ook kale plekken herstellen zich met de tijd. Je moet wel geduld hebben. Mocht je van je buxussen af willen om welke reden dan ook. Geef ze een tweede kans. Deze langzame groeier is geliefd en via marktplaats is vaak een nieuwe eigenaar te vinden.

Prachtige, klassieke buxus toepassing in tuin van Rinske Stegwee, foto Rinske

Wat betreft de buxusmot, hij zal nog een maand actief zijn. Hoveniers beschikken over een biologische bestrijdingsmiddel wat goed schijnt te werken én onschadelijk is voor andere dieren in je tuin. Dit komt over een maand of zes ook voor consumenten beschikbaar, op tijd voor het nieuwe seizoen. Lees hierover meer op www.tuinenstruinen.com onder nieuws