Monumentale bomen, benodigd: tijd….

Grote, oude bomen, ze intrigeren ons. Nu de blaadjes weer terugkeren, is de tijd voorbij waarin je goed kunt zien welke vorm ze hebben. De mooiste bomen zijn vaak even breed als ze hoog zijn. Ze staan voor kerken, op een dorpsplein of op een begraafplaats. Ze spreiden hun takken uit op landgoederen. Een hele enkele keer vind je er één in de berm van een snelweg (tussen Breda en Tilburg bijvoorbeeld met een hekwerk er om heen). Soms ook in een voor- of achtertuin, maar dat gebeurt niet zo vaak. Waarom niet? Omdat een boom tijd, hééél veel tijd nodig heeft om zo te worden. Meer dan 100 jaar meestal.

Zaltbommel, begraafplaats, eeuwenoude beukeboom , foto facebook Carien van Boxtel

En die tijd is de boom vaak niet gegeven. Er zijn genoeg redenen om de zaag in een boom te zetten. We willen er een huis bouwen, een weg aanleggen, een fietspad, een hele woonwijk, onze tuin veranderen of er wordt teveel licht weggenomen. Als een boom de status van monumentaal bereikt heeft, wordt hij doorgaans gespaard. We durven het niet meer aan er een zaag in te zetten of het mag simpelweg niet. De fase ervoor is cruciaal, krijgt de boom wat hij nodig heeft: tijd en ruimte. Als wij doorgaan met alle bomen die in de wegstaan maar nog geen 100 jaar zijn te slopen, kunnen volgende generaties dan nog genieten van echt oude bomen?

1000-jarige Linde Oisterwijk

Kaalslag

De afgelopen maanden was het overal in het land weer raak. Tussen Oudenbosch en Hoeven vond een kaalslag plaats. Tientallen oude eiken legden het loodje. Ik heb me laten uitleggen dat dit ten behoeve van de randweg is waar al tientallen jaren over wordt gepraat en die er nu gaat komen, een fietspad moet blijkbaar ook zo aangelegd worden dat er een rij bomen voor moet wijken. Het doet pijn aan je ogen. Herplant is verplicht. Ergens in de gemeente. Dat betekent dus dat mijn bomen in een andere kern herplant kunnen worden, ik hoef er niets van te zien of te merken. In Almere vond een enorme kaalslag plaats. De daar geplante platanen bleken te groot voor de straat te zijn. Daar begint het natuurlijk mee. De juiste boom op de juiste plek. Platanen kunnen prachtig zijn, maar worden inderdaad wel heel hoog. In een doorsnee Nederlandse nieuwbouwstraat past dat niet. Je begrijpt zo’n keuze niet. Langer nadenken, had dit kunnen en moeten voorkomen! Ook daar voerden bewoners een tevergeefse strijd voor het behoud van hun groen.

En dan de sloop van oude kastanjes in Den Haag voor een parkeergarage waar 300 auto’s kunnen staan. Hoe nodig was dat? Bewoners protesteerden maar kregen geen gehoor. De zaag erin. Kon het echt niet anders? Met plezier keek ik dan ook naar Piet Boon in een tv-uitzending over Bonaire. Boon krijgt de opdracht een huis te ontwerpen daar en treft een paar mooie palmbomen aan midden op het te bebouwen perceel.  Hij besluit zijn ontwerp erop aan te passen en het huis vormt zich om de palmen heen, die opeens op een binnenplaats staan. Waar een wil is, is een weg?!

Het verplaatsen van een monumentale eik

Op facebook circuleerde op een gegeven moment een filmpje over een eik die in een Amerikaanse plaats verhuisde vanwege de aanleg van een weg. Er werd voor verhuizing gekozen in plaats van omzagen omdat het hele dorp aan de boom gehecht is en al vele generaties met de boom zijn opgegroeid. Al gauw kwam het commentaar op facebook dat het vast niet echt kon zijn of een showfilm voor de betrokken aannemer. Ook vroeg men zich af of de boom het overleefd heeft. Ik besloot de feiten te checken en stuurde een mail naar Amerika. De afdeling communicatie functioneerde geweldig, want binnen 24 uur had ik antwoord. ‘Ja, het gaat goed met de boom en de kosten zijn het waard…. 200.000 dollar.’ Bij de verplaatsing kon gebruik gemaakt worden van een speciaal spaarpotje voor dit soort zaken. Helaas een half jaar later zijn er grote zorgen blijkt uit nieuwe krantenberichten. De boom lijkt door de stress van de verhuizing toch ziek te zijn geworden… Wat zeggen ze ook al weer over oude bomen? Een aanpassing van het bouwplan was misschien toch slimmer geweest.

De koningin van de bomen in april is ontegenzeggelijk de magnolia. Wat is het genieten deze dagen van die oude bomen voor jaren dertig huizen, breed en hoog met hun roze bloemenpracht, bloeiend op naakt hout. Het blad komt na de bloei… Wij troffen er in onze achtertuin ook een aan. Er was helaas al in gesnoeid en de plaats is ook niet ideaal. Maar na een opknapsnoei begint de struik langzaam boom te worden… Gelukkig worden magnolia’s die echt in zicht staan, beschermd tegen onnodig gekap nu. Door dezelfde gemeenten die ook weer met hetzelfde gemak bomen slopen. We moeten voorgaande generaties dankbaar zijn, dat ze de monumentale bomen van nu destijds de tijd gegeven hebben.. Ik ga mijn best doen voor mijn magnolia… Al is deze pas drie meter hoog, het is al genieten. Mijn tijd krijgt dit monument in wording.

Wil je zelf een magnolia planten? Dan is het nu de tijd! De vlezige wortels van de boom verdragen de herfstnattigheid niet goed en daarom kun je de boom beter in het voorjaar planten. Er zijn prachtige varianten te koop. In de dertiger jaren van de vorige eeuw was de zachtroze duidelijk populair (of misschien als enigste te koop…) , je kunt ook een zachtgele variant of hardroze planten.

Foto bovenaan en foto Linde Oisterwijk, beide afkomstig van de facebookpagina Monumentale bomen